اندیشه اسلام آباد غرب: دکتر قدرت احمدیان از نخبگان شهرستان اسلام آباد غرب و استاد علوم سیاسی دانشگاه رازی است. ایشان در حوزه سیاسی؛ چه در مقام عمل؛ به عنوان فعال برجسته اصلاح طلب استان کرمانشاه، و چه در حوزه نظر؛ به عنوان یکی از شاخص ترین صاحب نظران استان، مورد تکریم می باشد.

اندیشه اسلام آباد غرب، با دکتر احمدیان مصاحبه ای اختصاصی داشته که انشاءالله به زودی منتشر خواهد گردید. لیکن ایشان، با خبرگزاری کردپرس مصاحبه ای داشته که در ادامه و به نقل از وبلاگ وزین اسلام آباد غرب نیوز، ملاحظه می نمایید:

" در مناسبات منطقه ای امنیت همکارانه جایگزین امنیت خودخواهانه می شو"

با انتخاب دکتر حسن روحانی به عنوان منتخب مردم برای تکیه بر کرسی ریاست جمهوری دیدگاه ها و نظرات کارشناسی متعددی در خصوص برنامه های دولت آینده به ویژه در حوزه سیاست خارجی مطرح می شود که نشان از تغییر رویکرد دولت آینده در مسائل منطقه ای و بین المللی به نسبت هشت سال گذشته است. مساله ای که چه پیش از انتخابات و چه بس از پیروزی ایشان به وضوح مطرح شد و آن چیزی نبود جز سخن از اعتدال و تعامل با جهان. در گفتگوی تفصیلی کرد پرس با دکتر" قدرت الله احمدیان" استاد روابط بین الملل و عضو هیات علمی دانشگاه رازی به این رویکرد دکتر روحانی در سیاست خارجی در دو بعد منطقه ای و بین المللی پرداخته شده است که ماحصل این مصاحبه در دو بخش مسائل منطقه ای و سیاست های بین المللی ارایه خواهد شد.

* جناب احمدیان نگاه دولت فعلی نسبت به معادلات و تحولات منطقه ای چگونه بوده و احتمالاً دولت آقای روحانی چه تغییراتی را در این سیاستها ایجاد خواهد کرد؟

در هشت سال گذشته بسیاری از روندهای مثبتی را که در گذشته پیرامون روابط ایران و کشورهای همسایه و منطقه ایجاد شده بود به گونه های مختلف و تحت تاثیر عوامل متفاوت مختل شد. اگر به خوبی دقت کنید خواهید دید که پیش از دولت فعلی، جمهوری اسلامی ایران روابط بسیار مناسبی با کشور عربستان سعودی و همسایگان عرب خود داشت، چیزی که در دولت آقای خاتمی شکل گرفت مقوله تنش زدایی حداکثری با کشورهای عرب منطقه و کشورهای جنوب خلیج فارس به ویژه عربستان بود. امضای توافق نامه های امنیتی، همکاری در اُپک و نهادهای بین المللی، نزدیکی سیاستهای نفتی و مقوله گاز از جمله مواردی بود که در آن سال ها منجر به همکاری های جدی میان ایران و این کشورها شد.

اگر به تاریخ جنگ سرد و پیش از سقوط صدام نگاه کنید همیشه یک موازنه کلاسیک قوا در منطقه وجود داشت که یک سمت آن جمهوری اسلامی ایران و قبل از آن رژیم پهلوی و سر دیگر آن عراق بود که این خود بازتابی از معادله قدرت در سطح بین المللی بود. اما این موازنه قدرت در منطقه خلیج فارس با فروپاشی رژیم صدام توسط کشورهای غربی کاملاً به نفع جمهوری اسلامی ایران به هم خورد که بخشی از این مساله از نتایج سیاست خارجی درست دولت آقای خاتمی و البته تصمیم گیری هایی بود که توسط مجموعه نهادهای نظام جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شد. اما این وضعیت مثبت و بسیار مناسب برای ایران در دولت آقای احمدی نژاد به دلیل برخی از خط مشی های نادرست و یا تجدید نظرهایی که در سیاست خارجی دولت پیشین به وجود آمد، کاملاً دگرگون شد و موازنه قدرتی که با سقوط صدام به نفع ایران فروپاشید مجدداً احیاء شد. ایجاد یک گفتمان رادیکالیستی و تکیه بر نوعی مخاطره جویی در سیاست خارجی و اتخاذ رفتارهای بدون ملاحظه در سیاست بین المللی و منطقه ای آرام آرام بلوک غربی و کشورهای عرب منطقه را به این نتیجه رساند که به زعم خود برای مهار جاه طلبی های جمهوری اسلامی ایران یک موازنه قدرت جدید را در منطقه ایجاد نمایند که این موازنه با حمایت غربی ها از عربستان سعودی و کشورهای عربی شکل گرفت و سبب ایجاد یک رقابت جدی میان ایران ودر یک سو و عربستان و سایر همراهانش در سمت دیگر شد. نشانه های این رقابت در بستر یک نظم مبتنی بر موازنه قوا را می توان در عراق و سوریه و لبنان به وضوح دید، به گونه ای که بلوک عربی در مقابل ایران در لبنان مبادرت به جریان سازی کردند و ما همین کار را کردیم یا در سوریه آنها از نیروهای مخالف اسد حمایت می کنند و ما بلعکس در عراق نیز کشورهای عربی در مقابل نوری مالکی و از جریان سنی و به نوعی کُردها حمایت می کنند در حالی که ما از مالکی دفاع می کنیم در بحرین نیز چنین شرایطی حاکم است. یا اینکه ما جریانات مربوط به تونس، مصر لیبی و غیره راعلائم و بازتاب یک نوع بیداری اسلامی و تحت تاثیر باورهای انقلاب اسلامی ایران می دانیم اما در مقابل کشورهای عرب آن را یک بهار عربی می دانند، اینها خود حکایت از یک نوع رقابت و موازنه قوای در حال شکل گیری میان ایران و این کشورها در دولت آقای احمدی نژاد دارد.

با توجه به دیدگاهها و نکته نظراتی که جناب روحانی در این مدت مطرح کرده اند، ایشان به دنبال تنش زدایی جدی در روابط کشورهای عرب خواهند رفت تا این موازنه قوای جدید را که در حال شکل گیری است و قطعاً به زیان جمهوری اسلامی ایران خواهد بود را منتفی نماید. لازمه اینکه این موازنه قوا شکل نگیرد این است که میان ایران و کشورهای عربی به ویژه عربستان رقابتی شکل نگیرد یعنی اینکه نگاه ما و این کشورها نسبت به مسائل و بحرانهای منطقه ای به هم نزدیک شود و این تصور از بین برود که ما به  گونه ای منفرد و جداگانه قادر به حل و فصل معادلات و بحرانهای منطقه ای هستیم. این نگاه خود خواهانه به مقوله بحرانها و امنیت منطقه ای بدون تردید زمینه ساز تشدید موازنه قوای منطقه ای خواهد شد و این برای منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران مفید نیست. ما باید از گفتمان مخاطره جویانه در دولت احمدی نژاد فاصله گرفته و به سمت یک نوع گفتمان نرم، محافظه کارانه و یا به تعبیری دیگر تعاملی در سیاست خارجی حرکت کنیم.

سه عنصر ما را وادار می کند که در رویکردهایی که در دولت احمدی نژاد شکل گرفت تجدید نظر نماییم. نکته اول ضرورت باز سازی و اصلاح جامعه از لحاظ اقتصادی است. کشور ما از لحاظ اقتصادی دست خوش مسائل و مشکلات جدی به لحاظ تورم، رکود در صنعت، خدمات و بسیاری از مشکلات دیگر است که اگر بخواهیم این مشکلات را حل کرده و مانع از تبدیل شدن آنها به تهدیدهای سیاسی و امنیتی برای نظام شویم، باید در سیاست خارجی رفتار مبتنی بر احتیاط را جایگزین رفتار بی ملاحظه کنیم که به تصور من این اتفاق در دولت آینده خواهد افتاد. نکته دوم محیط نا امن منطقه ای است که ممکن است دامن گیر کشور ما نیز شده و یک وضعیت نامتعادل از لحاظ امنیتی و سیاسی را ایجاد نماید. اگر بخواهیم مانع از تسری نا امنی های منطقه ای در عراق، سوریه و در جاهای دیگر به داخل کشور شویم، با توجه به شرایط اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و زبانی جامعه ما به عقیده من لازمه آن اتخاذ یک نوع رفتار مبتنی بر احتیاط در سیاست خارجی است که بتواند به جای رقابت تعامل و به جای منازعه همکاری را برقرار نماید و یک نگاه جمع گرایانه را جایگزین نگاه فردگرایانه در مسائل منطقه ای بکنیم. از این رو به عقیده من در دولت آقای روحانی سیاست خارجی ایران به این سمت خواهد رفت که با کشورهای عرب در حل مسائل عراق تعامل و با کشورهایی همچون عربستان، مصر، ترکیه و حتی کشورهای غربی و روسیه در حل مساله سوریه همکاری نماییم و به عبارتی یک نوع امنیت همکارانه را جایگزین امنیت خودخواهانه یا امنیت دل بخواهی کنیم و این رویکرد قطعاً منافع زیادی را برای امنیت کشور به دنبال خواهد داشت.

* با توجه به اینکه در این هشت سال گذشته رقابت و شکاف های عمیقی در روابط میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای منطقه به ویژه عربستان و ترکیه در حل بحران های منطقه ای ایجاد شده است، آیا دولت جدید می تواند در کوتاه مدت بر این چالش ها غلبه نماید؟

به نظر من کاملاً شدنی است. سیاست خارجی تابع تصمیم است و این تصمیم باید در داخل جمهوری اسلامی ایران و البته کشورهای عرب منطقه گرفته شود، رقابت با ایران برای کشورهای منطقه نیز سود آور نیست و آنها را دچار آسیب های جدی خواهد کرد. این کشورها به خوبی می دانند که قادر به کنار گذاشتن جمهوری اسلامی ایران از معادلات خود نیستند و دست زدن به چنین کاری یک ریسک بزرگ است ،زیرا ایران از لحاظ نظامی، موقعیت ژئوپلتیک، قابلیتهای اقتصادی و نیروی انسانی از کشورهای عرب منطقه قوی تر است. بر این اساس تغییر در این الگوی امنیت دلبخواهانه یا رقابتی و حرکت به سمت یک نوع امنیت مبتنی بر همکاری و یا حرکت از رفتارهای بدون ملاحظه به سمت رفتارهای مبتنی بر احتیاط و خویشتن داری نیاز به تصمیم به معنای واقعی کلمه دارد و اگر این اراده وجود داشته باشد در کوتاه مدت و بسیار سریع اثرات خود را خوهد گذاشت و بسیاری از این تعارضات فروکش خواهد کرد.

* برخی از کارشناسان بر این باورند که جمهوری اسلامی ایران با افزایش تعاملات و گسترش روابط خود با کشورهای همسایه و منطقه می تواند حتی در صورت ادامه پیدا کردن و تشدید تحریم ها بر آن فائق آید. آیا با افزایش این مناسبات منطقه ای می توان به شکستن تحریم ها امیدوار بود؟

پاسخ منفیست. تحریم ها را کشورهای عربی و یا منطقه ای بر ما اعمال نکرده اند، قسمتی ازتحریم ها را شورای امنیت و بخشی را نیز کشورهای اتحادیه اروپایی و آمریکا بر ما تحمیل کرده اند، بنابراین ما باید به دنبال رفع تحریم در سرچشمه های آن برویم زیرا کشورهای عرب و منطقه نیز تابع معادلات قدرت در دنیا هستند. ما هرچه قدر روابط خود را با کشورهای همسایه منطقه خلیج فارس و یا عربستان گسترش دهیم پاسخ گو نخواهد بود مگر اینکه بتوانیم تحریم ها را در سطوح بین المللی کنار بزنیم چون کشورهای عرب قادر نیستند از تحریم ها بر علیه جمهوری اسلامی ایران بگذرند و آنها را نقض کنند. ما اگر به دنبال این نگاه هستیم که با گسترش روابط با کشورهای همسایه و عرب می توانیم تحریم ها را دور بزنیم، این نگاه یک نگاه ساده لوحانه ای است که دست آورد چندانی برای ما در پی نخواهد داشت. برای رفع تحریم ها به یقین ما باید با مراکز قدرت بین المللی به گفتگو نشسته و به توافق برسیم، همین امیدی که دکتر روحانی مبنی بر شفافیت سازی بیشتر و مذاکره ایجاد کردند به نظر می رسد بهترین راه حل برای رفع تحریم ها خواهد بود.

گفتگو؛ مهدی خالوندی